Krajowy System Ratowniczo-Ganiczy (KSRG) powstał w 1995 roku. Celem jego istnienia jest ujednolicenie działań o charakterze ratowniczym, podejmowanych w sytuacjach zagrożeń życia, zdrowia, mienia lub rodowiska, podejmowanych przez Państwowš Straż Pożarnš i inne podmioty ratownicze (głównie Ochotniczš Straż Pożarnš). Centralnym organem administracji rzšdowej w sprawach organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Swoje zadania KSRG realizuje poprzez koordynację walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi oraz ratownictwa technicznego, ekologicznego i medycznego na wszystkich szczeblach administracji. Krajowy system ratowniczo-ganiczy stanowi integralnš częć systemu bezpieczeństwa państwa. Krajowy system ratowniczo-ganiczy dzieli się na trzy poziomy:
- Poziom powiatowy Struktura KSRG w poszczególnych powiatach zależy od rodzaju zagrożeń i sieci jednostek ratowniczych. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałajšcych odbywa się poprzez powiatowe stanowisko kierowania PSP współdziałajšce ze stanowiskami dyżurnymi administracji samorzšdowej wójtów, burmistrzów,prezydentów miast oraz starostów. W przypadku gdy siły i rodki systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze powiatu okażš się niewystarczajšce (drastyczny wzrost skali zdarzenia, równoczesnoć zdarzeń, brak jednostek specjalistycznych) lub zdarzenie swym zasięgiem wykracza poza obszar powiatu, uruchamiany jest wyższy poziom systemu ratowniczo-ganiczego poziom wojewódzki[1].
- Poziom wojewódzki Poziom wojewódzki spełnia rolę wspomagajšcš i koordynacyjnš w sytuacjach wymagajšcych użycia sił i rodków spoza powiatu w którym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siły i rodki KSRG na poziomie województwa to wojewódzki odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i rodki z poziomów powiatowych) oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałajšcych odbywa się poprzez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP współdziałajšce z centrami zarzšdzania kryzysowego wojewody. W przypadku gdy siły i rodki KSRG na poziomie województwa okażš się niewystarczajšce lub zdarzenie przekracza obszar województwa, uruchamiany jest najwyższy poziom systemu ratowniczo-ganiczego poziom centralny[1].
- Poziom centralny Poziom centralny spełnia rolę wspomagajšcš i koordynacyjnš w sytuacjach wymagajšcych użycia sił i rodków spoza województwa w którym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siły i rodki krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na poziomie centralnym to centralny odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i rodki z poziomów wojewódzkich), krajowe bazy sprzętu specjalistycznego oraz siły i rodki szkół PSP. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałajšcych odbywa się poprzez Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci (pełnišce również funkcje międzyresortowego centrum zarzšdzania kryzysowego)[1].
W Krajowym Systemie Ratowniczo Ganiczym funkcjonuje (stan na 7 grudnia 2011):
- 499 (w tym 5 szkolnych) jednostek ratowniczo-ganiczych Państwowej Straży Pożarnej;
- 3.841 jednostek ochotniczych straży pożarnych;
- 5 zakładowych straży pożarnych;
- 12 szpitali, w tym 10 szpitali Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Olsztynie, Katowicach, Białymstoku, Lublinie, Szczecinie i Wrocławiu oraz Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach lšskich i Szpital Praski;
- 205 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa.
( ródło: Wikipedia )
Od 1995 roku zaczšł funkcjonować w Polsce, zorganizowany przez Państwowš Straż Pożarnš, krajowy system ratowniczo-ganiczy, którego podstawowym celem jest ochrona życia, zdrowia, mienia lub rodowiska poprzez: walkę z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, chemiczne i od 1997 roku również poprzez ratownictwo ekologiczne i medyczne.
Podstawowym założeniem w budowie systemu ratowniczo-ganiczego było stworzenie jednolitego i spójnego układu, skupiajšcego powišzane ze sobš różne podmioty ratownicze, tak aby można było podjšć skutecznie każde działanie ratownicze.
Krajowy System Ratowniczo-Ganiczy (KSRG) stanowi integralnš częć bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmujšcš w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub rodowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń.
Konstrukcja systemu zakłada, że zasady realizacji podstawowych zadań ratowniczych sš niezmienne i dostosowane do specyfiki wszelkiego rodzaju zdarzeń, również zdarzeń masowych lub klęsk żywiołowych, kiedy siły i rodki ratownicze sš niewystarczajšce, a organizacja działań ratowniczych wymaga modyfikacji priorytetów oraz dokonania uproszczeń w procedurach działania.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA
Zgodnie z właciwociš terytorialnš, Krajowy System Ratowniczo-Ganiczy tworzš oraz koordynujš jego funkcjonowanie, następujšce organy władzy :
- burmistrz lub prezydent miasta) w zakresie zadań ustalonych przez wojewodę,
- starosta, który okrela zadania i kontroluje wykonywanie zadań na obszarze powiatu, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, rodowiska i mienia zarzšdza systemem przy pomocy powiatowego zespołu reagowania kryzysowego,
- wojewoda, który okrela zadania i kontroluje ich wykonanie na obszarze województwa, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia, rodowiska i mienia zarzšdza systemem przy pomocy wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego.
Centralnym organem administracji rzšdowej w sprawach organizacji krajowego systemu ratowniczo-ganiczego oraz ochrony przeciwpożarowej jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, podległy ministrowi właciwemu do spraw wewnętrznych.
Krajowy System Ratowniczo-Ganiczy zorganizowany jest w sposób zapewniajšcy jego cišgłe funkcjonowanie na poszczególnych poziomach, tj.:
- powiatowym, jako podstawowym poziomie wykonawczym działań ratowniczych na obszarze gmin i powiatu,
- wojewódzkim, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze województwa,
- centralnym, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze kraju.
System funkcjonuje w dwóch stanach:
- stałym czuwaniu i doranym reagowaniu, polegajšcym na podejmowaniu działań ratowniczych przez własne siły i rodki powiatu i gmin,
- wykonywaniu działań ratowniczych wymagajšcych użycia sił i rodków spoza powiatu, wtedy uruchamiany jest poziom wspomagania i koordynacji ze szczebla wojewódzkiego, a przy dużych lub złożonych działaniach ratowniczych ze szczebla centralnego (kraju).
Poziom powiatu
Szczególnie ważnym poziomem budowania systemu jest powiat, gdyż tam przyjmowane sš wszelkie zgłoszenia o zdarzeniach wymagajšcych podjęcia działań ratowniczych w oparciu o procedury ujęte w planach ratowniczych oraz realizowane sš działania ratownicze, również wówczas, gdy siły i rodki gminnych podmiotów ratowniczych sš niewystarczajšce i wymagajš wsparcia z poziomu wojewódzkiego i krajowego.
Struktura KSRG w poszczególnych powiatach zależy od rodzaju zagrożeń i sieci jednostek ratowniczych, a ta jest zależna od możliwoci włšczenia do systemu, poza jednostkami ochrony przeciwpożarowej, innych służb i podmiotów funkcjonujšcych na obszarze powiatu, zarówno na podstawie decyzji starosty, jak i umowy cywilno-prawnej podpisanej ze starostš.
Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałajšcych odbywa się poprzez powiatowe stanowisko kierowania PSP, współdziałajšce ze stanowiskami dyżurnymi administracji samorzšdowej wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) i starostów oraz zintegrowane z punktami alarmowymi komponentów systemu (selektywne wywoływanie ochotniczych straży pożarnych, alarmowanie pogotowia ratunkowego, jednostek organizacyjnych Policji oraz organizacji pozarzšdowych).
System ratowniczy jest podstawowym narzędziem starosty służšcym do realizacji zadań ratowniczych na obszarze powiatu w czasie pożaru, klęski żywiołowej lub likwidacji innych miejscowych zagrożeń.
Zapewnienie skutecznych warunków realizacji bieżšcych zadań ratowniczych przez podmioty KSRG na obszarze powiatu leży w gestii starosty, który:
- uzgadnia wspólne działanie podmiotów systemu,
- zatwierdza plany ratownicze oraz programy działania powiatowych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu w zakresie ich udziału w KSRG,
- okrela zadania KSRG na obszarze powiatu oraz kontroluje ich realizację,
- uwzględnia w projekcie budżetu powiatu niezbędne rodki finansowe na skuteczne działania ratownicze powiatowych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu oraz dysponuje rezerwš budżetowš powiatu,
- powołuje i przewodniczy powiatowemu zespołowi reagowania kryzysowego.
W sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub rodowiska oraz w stanach kryzysu starosta kieruje krajowym systemem ratowniczo-ganiczym w zakresie:
- okrelania celów do osišgnięcia i priorytetów działań ratowniczych,
- zabezpieczenia logistyki dla sił ratowniczych i pomocniczych,
- zapewnienia minimalnych wymogów do przetrwania ludnoci na obszarach (lub z obiektów) dotkniętych zdarzeniem,
- nadzorowania realizacji przydzielonych zadań oraz monitorowania przebiegu działań ratowniczych.
Dla odpowiedniego przygotowania powiatu do zwalczania powstałych zagrożeń i usuwania ich skutków oraz koordynacji działań ratowniczych starostowie posiadajš kilka narzędzi:
- plan ratowniczy powiatu zawierajšcy podstawowe zadania i procedury postępowania na wypadek zagrożeń;
Plan ratowniczy dla obszaru powiatu opracowuje komendant powiatowy PSP, a zatwierdza starosta. W planie ratowniczym okrelone sš zadania dla podmiotów wchodzšcych w skład systemu ratowniczo-ganiczego i dla podmiotów współdziałajšcych oraz zasady i sposób ich alarmowania. Komendant powiatowy uzgadnia plan ratowniczy z jednostkami systemu ratowniczego oraz z podmiotami współdziałajšcymi z systemem, w częci dotyczšcej ich zadań.
- powiatowy zespół reagowania kryzysowego, który jest organem doradczym starosty,
- powiatowe centrum zarzšdzania kryzysowego.
W przypadku, gdy siły i rodki systemu ratowniczo-ganiczego na obszarze powiatu okażš się niewystarczajšce ( drastyczny wzrost skali zdarzenia, równoczesnoć zdarzeń, brak jednostek specjalistycznych) lub zdarzenie swym zasięgiem wykracza poza obszar powiatu, uruchamiany jest wyższy poziom KSRG - poziom wojewódzki.
Kierowanie /dowodzenie/ działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasięg przekracza możliwoci sił ratowniczych poziomu powiatu przejmuje komendant wojewódzki PSP lub upoważniony przez niego oficer.
Poziom województwa
Poziom wojewódzki spełnia rolę wspomagajšcš i koordynacyjnš w sytuacjach wymagajšcych użycia sił i rodków spoza powiatu, w którym ma miejsce zdarzenie.
Podstawowe siły i rodki KSRG na poziomie województwa, to wojewódzki odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i rodki z poziomów powiatowych) oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego.
Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałajšcych odbywa się poprzez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP, współdziałajšce z centrami zarzšdzania kryzysowego wojewodów oraz administracjš zespolonš (np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony rodowiska, Wojewódzkim Inspektorem Nadzoru Budowlanego, Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym,) i niezespolonš (Oddziałem Straży Granicznej, Zarzšdem Gospodarki Wodnej, Urzędem Żeglugi ródlšdowej, WKU i innymi).
Istotnš rolę w zakresie koordynacji działań jednostek KSRG z podmiotami współdziałajšcymi z systemem na obszarze województwa pełni wojewoda, poprzez wojewódzki zespół reagowania kryzysowego.
Procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-ganiczego na poziomie województwa, w odniesieniu do poszczególnych typów zagrożeń, sš okrelone w wojewódzkim planie ratowniczym, do opracowania którego zobowišzany jest komendant wojewódzki PSP. Ich treć stanowiš wybrane elementy planów ratowniczych, tych powiatów, w których siły i rodki sš niewystarczajšce do usuwania istniejšcych tam zagrożeń. Ponadto zawierajš organizacyjno-techniczne sposoby likwidacji zagrożeń, wymagajšcych zaangażowania w działaniach ratowniczych znacznych sił i rodków /np. klęski żywiołowe/ oraz zagrożeń, które mogš powstać na granicy powiatów lub województwa. Komendant wojewódzki uzgadnia plan ratowniczy z podmiotami KSRG oraz z podmiotami współdziałajšcymi z systemem, w częci dotyczšcej ich zadań. Plan ratowniczy zatwierdza wojewoda.
W przypadku zdarzenia, gdy siły i rodki KSRG na poziomie województwa okażš się niewystarczajšce lub zdarzenie /zagrożenie / przekracza obszar województwa, uruchamiany jest najwyższy poziom systemu ratowniczego poziom centralny / kraju/.
Kierowanie /dowodzenie/ działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasięg przekracza możliwoci sił ratowniczych poziomu wojewódzkiego przejmuje Komendant Główny PSP lub upoważniony przez niego oficer.
Poziom centralny /kraju/
Poziom centralny /kraju/ spełnia rolę wspomagajšcš i koordynacyjnš w sytuacjach wymagajšcych użycia sił i rodków spoza województwa, w którym ma miejsce zdarzenie.
Podstawowe siły i rodki krajowego systemu ratowniczo-ganiczego na poziomie centralnym /kraju/, to centralny odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i rodki z poziomów wojewódzkich) , krajowe bazy sprzętu specjalistycznego oraz siły i rodki szkół PSP.
Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałajšcych odbywa się poprzez Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci (pełnišce również funkcje międzyresortowego centrum zarzšdzania kryzysowego).
Uruchamianie poziomów wspomagania /wojewódzkiego i centralnego/ następuje na żšdanie kierujšcego działaniami ratowniczymi poprzez powiatowe stanowisko kierowania - przy uruchamianiu poziomu wojewódzkiego i wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa - przy uruchamianiu poziomu centralnego.
W przypadku zagrożeń wymagajšcych współdziałania na szczeblu centralnym podmiotów KSRG z podmiotami innych resortów, rolę koordynatora pełni minister właciwy do spraw wewnętrznych przy pomocy Zespołu do Spraw Kryzysowych i Centrum Zarzšdzania Kryzysowego tworzonego na bazie Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoci.
Zmieniajšcy się charakter zagrożeń wymagajšcych interwencji służb ratowniczych zmusza organizatorów systemu ratowniczego do poszukiwania nowych rozwišzań organizacyjnych, w celu optymalnego i efektywnego wykorzystania wszystkich podmiotów zajmujšcych się ratownictwem.
Mimo, że dynamicznie rozwijajšca się w ostatnich latach Państwowa Straż Pożarna poszerza zakres swej aktywnoci o działania specjalistyczne, to nadal istniejš podmioty ratownicze, które w sposób istotny mogš uzupełnić możliwoci KSRG. Przyjęta i realizowana w praktyce filozofia krajowego systemu ratowniczo- ganiczego zakłada cisłš współpracę ze wszystkimi podmiotami posiadajšcymi sprzęt, kadrę lub bazy danych przydatne w prowadzeniu działań ratowniczych. Każdy podmiot mogšcy realizować lub wspomagać działania ratownicze może współpracować z KSRG albo w jego strukturze organizacyjnej lub jako podmiot wspomagajšcy działania systemu.
Na szczeblu centralnym podpisywane sš przez Komendanta Głównego PSP porozumienia o włšczeniu do systemu lub współdziałaniu z systemem podmiotów, których działalnoć może być przydatna w akcjach ratowniczych. Sš to zarówno organizacje pozarzšdowe jak i profesjonalne służby ratownicze. Porozumienia zawierane na szczeblu centralnym okrelajš ogólne ramy współpracy w zakresie ratownictwa i sš podstawš do zawierania szczegółowych porozumień na poziomie wojewódzkim i powiatowym.
Obecnie ( 31 grudnia 2004) w Krajowym Systemie Ratowniczo-ganiczym funkcjonuje:
- 508 jednostek ratowniczo- ganiczych Państwowej Straży Pożarnej,
- 3433 jednostek ochotniczych straży pożarnych,
- 4 zakładowe straże pożarne,
- 2 zakładowa służba ratownicza,
- 11 szpitali, w tym 10 szpitali MSW i A w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Olsztynie, Katowicach, Białymstoku, Lublinie, Szczecinie i Wrocławiu oraz Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach lšskich,
- 297 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa.
System wspomagajš na zasadzie zawartych porozumień służby, inspekcje i straże m.in. Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (SAR), Stacje Ratownictwa Górniczego, Policja, Straż Graniczna, Państwowa Inspekcja Ochrony rodowiska, Państwowa Agencja Atomistyki, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz organizacje pozarzšdowe, jak: GOPR, WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, Polska Misja Medyczna, PCK i inne.
Siły i rodki KSRG mogš być w dowolnym momencie i w pełnym zakresie skierowane do działań ratowniczych - poprzez stanowiska kierowania Państwowej Straży Pożarnej.
Wyznaczona częć zasobów krajowego systemu ratowniczo-ganiczego jest zorganizowana w postaci odwodów operacyjnych.
W przypadku wyczerpania sił poszczególnych powiatów lub gdy zagrożenie obejmie większy obszar, w pierwszej kolejnoci na poziomie wojewódzkim użyte zostanš zasoby wojewódzkich brygad odwodowych KSRG, na które składa się 99 kompanii z 4 tysišcami ratowników oraz 950 pojazdami ratowniczymi.
W razie potrzeby w ramach Centralnego Odwodu Operacyjnego KSRG ( wsparcie ze szczebla centralnego) można dodatkowo skierować do działań w dowolny rejon kraju bataliony z 16 wojewódzkich brygad odwodowych.
Łšczne siły Centralnego Odwodu Operacyjnego KSRG możliwe do użycia, to dodatkowo ponad cztery tysišce zawodowych ratowników oraz siedemset pojazdów specjalnych i ganiczych, całoć wsparta logistykš.
W skład odwodów operacyjnych wchodzš m.in:
- 134 kompanie ganicze,
- 47 grup ratownictwa chemicznego,
- 55 specjalistycznych grup ratownictwa wodno-nurkowego,
- 22 specjalistyczne grupy ratownictwa wysokociowego, które mogš prowadzić działania we współpracy ze migłowcami,
- 5 grup poszukiwawczo-ratowniczych.
Rozwišzania strukturalno organizacyjne Krajowego Systemu Ratowniczo-Ganiczego pozwalajš na efektywne wykorzystanie potencjałów organizacyjnych, technicznych i intelektualnych różnych podmiotów ratowniczych i współdziałajšcych, co prowadzi do tego, że system ten nie stanowi wyizolowanego składnika bezpieczeństwa publicznego, lecz jego ważny czynnik, żywo reagujšcy na wszelkie zmiany i w wysokim stopniu współdziałajšcy z otoczeniem. Stšd też granice, w których działa system sš bardzo elastyczne, co przejawia się gotowociš do wypełniania zadań w każdych warunkach.